Ultrasonik Test ( UT )

Metalik malzemelerde düzlemsel ve hacimsel hatalar ile birlikte çatlak türü süreksizliklerin tespitinde kullanılır.

Yüksel frekanslı ses dalgaları “prob” adı verilen bir parça içindeki piezoelektrik özellikteki kristaller tarafından üretilir. 

Genel prensip olarak; malzeme içine gönderilen  yüksek frekanslı ses dalgaları bir engele çarparlarsa yansırlar. Çarpma açısına bağlı olarak alıcı proba gelebilir veya gelmeyebilir. Alıcı proba ulaşan yansıyan sinyal ultrasonik muayene cihazının ekranında koordinatları ile hatanın yeri tespit edilebilir. Yankının yüksekliğine bakılarak yansıtıcını büyüklüğü hakkında bir yorum yapılır. 

Muayene parçasının ses hızı ve ses zayıflaması özelliklerinin bölgesel olarak güçlü değişimler göstermesi durumunda değerlendirme yapmak güçleşir. İri tane yapısı ve ses zayıflamasını çok fazla olduğu durumlarda bazen muayene yapmak güçleşir.

Manyetik Partikül Test (MT)

Yüzey hatalarının tespiti için kullanılan bir muayene metodudur. Ferro manyetik tüm parçalarda uygulanabilir. Ferro manyetik olmayan malzemelerde uygulanamaz. Muayene yüzeyine bir manyetik akı uygulanması durumunda yüzeyde bulunan süreksizlikler üzerinde kaçak akı oluşur. Bu esnada muayene yüzeyine ferro manyetik tozlar serpilirse; bu tozlar kaçak akılar tarafından çekilerek süreksizliklerin üzerinde toplaması sonucunda hataların tespiti mümkün olur. 

Muayene yüzeyinde boya kumlama varsa bunlar kalınlığa bağlı olarak muayene sonucunu doğrudan etkiler. Büyük parçalar için çok yüksek mıknatıslama akımları gereklidir. Muayene sonucunda mıknatıslama giderimi için son temizlik yapılması gerekir.

Sertlik Testi (HT)

Sertlik izafi bir ölçü olmayıp sürtünmeye, çizmeye, kesmeye ve plastik deformasyona karşı direnç olarak tarif edilir. Malzemenin plastik deformasyona karşı gösterdiği dirençtir. 

Sertlik ölçme genellikle konik küresel standart bir ucun malzemeye batırılmasına karşın malzemenin gösterdiği direnci ölçmekten ibarettir. Uygun olarak seçilen sert uç uygulanan yük altında malzemeye batırıldığında malzeme üzerinde bir iz bırakacaktır. Malzemenin sertliği bu izin büyüklüğü ile ters orantılıdır. 

Ayrıca Sertlik malzemenin işlenebilme özelliği hakkında bilgi verir. Sertlik ile izlenebilirlik  arasında ters orantı vardır. Sert malzemeleri işlemek zordur. 

Metal endüstrisinde genellikle Rocwell, Brinell ve Vikers sertlik deneyleri kullanılmaktadır. 

Bu deneyler belirli bir yük altında deforme olmayan bir küre veya koninin metal içine batma derinliğinin ölçmesiyle yapılır. Farklı malzemeler için  değişik deney yöntemleri olup, bunların sonuçları farklılık arz eder. Bu nedenle bir malzemenin sertliğinden söz ederken, deney yönteminin de belirlenmesi gerekir.

Vakum Testi

Vakum testi, kaynaklı birleştirmelerdeki kaçakların tespit edilmesinde kullanılan bir yöntemdir. Vakum testinde test edilen bölgenin iç ve dış yüzeyleri arasındaki basınç farkından faydalanılır. Başlıca kullanım alanları borulama sistemleri, basınçlı tanklar ve depolama tanklarıdır.

Uygulama yapılacak bölgeye göre değişik tiplerde vakum testi yöntemleri vardır. Vakum testi bindirme kaynak, alın kaynak ve köşe kaynaklarını kontrol etmeye uygundur.

Görsel Kontrol ( VI )

Metalik veya metalik olmayan bütün malzemelerde uygulanabilir.

Genellikle bir başka tahribatsız muayene metodunun uygulanmasından önce yapılması gereken bir kontrol yöntemidir. Bir ürünün yüzeyindeki süreksizle, yapısal bozukluklar, yüzey durumu gibi kaliteyi etkileyen parametrelerin optik bir yardımcı (büyüteç) kullanılarak veya kullanmaksızın muayene edilmesidir.

Muayene yüzeyinin ulaşılabilirlik durumuna göre gerektiğinde endoskoplar gibi yardımcı gereçler kullanılır. Yeterli ışık altında ve uygun bakma açılarıyla inceleme yapılır.

Radyografik Test ( RT )

Metalik ve metalik olmayan bütün malzemelerde beklenen hacimsel ve yüzey hatalarının tespiti için kullanılır. 

Yüksek enerjili elektromanyetik dalgalar (ışınım) pek çok malzemeye nüfuz edebilir. Belli bir malzemeye  nüfuz eden ışınımın malzemenin diğer tarafına konan ışınıma duyarlı filmleri etkileyebilir. Bu filmler daha sonra banyo işlemine tabi tutulduktan sonra; ışınımın içinden geçtiği malzemenin iç kısmının görüntüsü ortaya çıkar. Bu görüntü malzeme içindeki boşluklar veya kalınlık/yoğunluk değişikleri nedeniyle oluşur. Malzemenin içinin bu şekilde görüntülenmesi radyografi olarak tanımlanır. Eğer malzemenin arka tarafına film yerine bir detektör konup malzemeden geçen ışınım bir monitöre aktarılırsa bu teknik de radyoskopi olarak tanımlanır. 

Endüstride genel olarak kullanılan ışınım kaynakları ışınları X ışını tüplerinden bunlar genellikle 50 kV ile 350 kV arsındadır. Gama ışınım kaynakları ır192,Co60 tır. Bunların yanında Se75,Yb169 ve Tm170 izotop enerjileri de radyografi alanında kullanılmaktadır. 

Muayenenin sağlıklı güvenilir sonuçlar verebilmesi için; standartlara göre yapılması gereklidir. Muayene parçasını her iki yüzeyine ulaşılması gereklidir. Kalınlık sınırlaması dışında her türlü malzemeye uygulanabilir.

Penetrant Test (PT )

Penetrant testi yüzey hatalarının tespitinde kullanılır. Metalik ve metalik olmayan tüm malzemelerde beklenen yüzey hatalarının tespiti mümkündür.

Yüzeye açık olmayan ve  herhangi bir nedenle yüzeye açıklığı kaybolmuş hatalar  bu metot ile tespit edilemez. Penetrant testinde hataların yüzeye açık olması gereklidir. Yüzey temizliğinin düzgün yapılmamış olmaması sonucu doğrudan olumsuz etkiler.

Dövme çelikler, çelik borular, köprüler, binalar, çelik dökümler, yüksel düşük basınçlı döküm kalıplar ve hassas dökümler bu metotla kontrol edilebilen malzemeler bir kaç örnektir.

Girdap Akım Testi ( ET )

Bir sarımdan değişken akım (AC) geçirildiğinde bu sarım etrafında bir manyetik alan meydana gelir. Bu sarım elektriksel olarak iletken bir malzeme yüzeyine yaklaştırıldığında, sarımın değişken manyetik alanı malzeme yüzeyinde indüksiyon akımları oluşturur. Bu akımlar kapalı bir devre halinde akarlar ve Girdap akımları olarak adlandırılırlar. Girdap akımları da kendi manyetik alanlarını yaratırlar. Yaratılan bu ikincil manyetik alan ölçülerek yüzey hataları bulunabilir, malzemenin iletkenlik, geçirgenlik gibi parametreleri belirlenebilir.

Uygulama Alanları

Bu metot elektriksel olarak iletken olan bütün malzemelerde (bakır, alüminyum, vb.) yüzey ve yüzey altı süreksizliklerinin tespiti için kullanılır. Girdap akımları muayenesi metodu ile ayrıca elektriksel iletkenlik veya manyetik geçirgenlik gibi özelliklere dayanarak malzemelerin sınıflandırılması da mümkündür. Bunlardan başka kaplama kalınlığı veya ince metal levhaların kalınlığı ölçümleri de yapmak mümkündür.

Sınırlamalar

Elektriksel olarak iletken olmayan malzemelere uygulanamaz. Ferromanyetik malzemelerin muayenesi için özel prosedürler gerekir. Nüfuziyet derinliği sınırlıdır. Muayene sonucu tarama yönüne bağlı olduğundan uygun olmayan yönlerde tarama sonunda bazı hatalar gözlenemeyebilir. Diğer yöntemlere kıyasla kullanıcının eğitim ve tecrübesine daha fazla bağlıdır. Yüzey şartları muayene sonucunu çok etkiler. Düzenek için özel referans standart bloklara ihtiyaç vardır.

Uygulama

Muayene yüzeyinde çatlak türü belirtiler aranıyorsa daha hassas oldukları için genellikle difransiyel prob adı verilen problarla tarama yapılır, ama absolut problarla da çatlak türü hataları tespit etmek mümkündür. Absolut problar daha çok malzeme karakterizasyonu ve kaplama kalınlığı ölçümü için kullanılır. Kalınlık ölçümü için “lift-off” etkisinden faydalanılır. Bunun için önce cihaz kalibre edilmelidir. Kalibrasyon için kullanılacak kalınlıklar, ölçülecek kalınlığa yakın ve biraz daha büyük bir değer ve biraz daha küçük bir değer olacak şekilde seçilmelidir. Muayene parçasının manyetik geçirgenliği veya elektriksel iletkenliği ölçümü ile karakterizasyonu yapılacaksa yine absolut problar kullanılır ve cihaz değerleri bilinen referans bloklar yardımı ile ölçüm öncesinde kalibre edilmelidir.